Kurpie
Puszcza Kurpiowska nie tworzy i nie tworzyła w przeszłości wyodrębnionej jednostki terytorialnej. Jako królewszczyzna – na przestrzeni wieków - należała do różnych starostw: łomżyńskiego, ostrołęckiego i przasnyskiego. Obecnie znajduje się na terenie dwóch województw: mazowieckiego oraz podlaskiego.
Do XIV wieku tereny Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, podobnie jak cała wschodnia część Mazowsza, należały do najsłabiej zaludnionych ziem ówczesnej Polski. Nowe osadnictwo wschodniego Mazowsza, zainicjowane w pierwszej połowie XIV wieku, w pierwszym etapie nie przebiegało żywiołowo, lecz było planową kolonizacją przeprowadzoną przez księcia mazowieckiego Janusza I. W wyniku tej kolonizacji zostały zasiedlone, przez chłopów książęcych i drobną szlachtę z zachodniego Mazowsza, tereny okalające dzisiejszą Puszczę Kurpiowską.
W dwa wieki później wychodźcy z tych wsi zaczęli powoli osiadać w puszczy. Początkowo byli to bartnicy, którzy sezonowo wyruszali do lasu, by pracować przy pszczołach. W wyniku kurczenia się obszaru leśnego, kiedy droga do barci wydłużała się, bartnicy zaczęli na stałe osiadać w swoich dotychczasowych „budach” i „stanach”. Obok nich zamieszkali ludzie czerpiący korzyści z gospodarki leśnowodnej, a więc myśliwi, rudnicy, rybacy, smolarze, dziegciarze, dla których rolnictwo było zajęciem ubocznym.
Proces osadnictwa Puszczy Kurpiowskiej trwał około 250 lat, a jego największe nasilenie miało miejsce w pierwszej połowie XVIII wieku. Lustracja przeprowadzona w 1789 roku wykazała, że w tym czasie puszcza była już właściwie zaludniona. We wspomnianej lustracji można wyczytać, że niektóre osiedla zostały „zasadzone”, inne „wykrudowane”, gdyż obok wsi zakładanych z inicjatyw starostów królewskich, a niekiedy osób prywatnych (np. wieś Lipniki), występowały również osiedla samorodne, często o nieregularnym układzie zabudowy.
Komasacje przeprowadzane na Kurpiach od końca XIX wieku do połowy XX wieku, zmieniły układ przestrzenny większości wsi. Podczas scalania gruntów wielu gospodarzy przenosiło swoje siedliska ze starej wsi na nowo wydzielone pola, czyli tzw. kolonie. W efekcie niejedna skomasowana wieś traciła swój dawny charakterystyczny wygląd, polegający na regularnym lub chaotycznym, ale zawsze zwartym układzie zabudowy.
Już w XIX wieku mieszkańcy Puszczy Zielonej byli określani jako „Kurpiowie”. Nazwa pochodziła od rodzaju noszonego przez nich obuwia, wyrabianego z łyka lipowego. To obraźliwe dla nich określenie, nadane im przez sąsiadów, było przez nich zdecydowanie odrzucane. Sami nazywali siebie „Puszczakami”.
W XIX wieku ludoznawcy poszukujący korzeni polskości w kulturze ludowej wyodrębnili Kurpiowszczyznę jako region etnograficzny. Miało to wówczas szczególny wydźwięk, gdyż Kurpiowie od początku swego istnienia brali czynny udział w życiu politycznym kraju. Już w czasie potopu szwedzkiego samozwańcze oddziały Kurpiów zagrodziły drogę w głąb kraju wojskom Karola Gustawa. Następnie Kurpiowie brali czynny udział we wszystkich zrywach narodowo-wyzwoleńczych. Źródła wspominają o ich udziale zarówno w Powstaniu Listopadowym, jak i w Powstaniu Styczniowym.
Wyjątkowość Kurpiów, którzy swoją świadomością polityczną i zachowaniem bardziej przypominali szlachtę niż chłopów, była tylko jedną z wielu przesłanek wyodrębnienia regionu kurpiowskiego. Zadecydowało o tym przede wszystkim zapóźnienie gospodarcze, a co za tym idzie zachowawczość kultury tradycyjnej. Słabe ziemie żytnioziemniaczane dawały tak niskie plony, że tereny Kurpiowszczyzny nie nadążały za rozwojem gospodarczym pozostałej części Mazowsza.
Efektem tego była duża emigracja zarobkowa do Ameryki (już w końcu XIX wieku) oraz sezonowe wyprawy do Prus Wschodnich. Dopiero po II wojnie światowej zmieniła się sytuacja gospodarcza wsi kurpiowskiej. Sprawił to duży odpływ ludności do okolicznych miast oraz na tzw. Ziemie Odzyskane. Niewątpliwy wpływ miała także melioracja gruntów oraz wprowadzenie nowoczesnych metod gospodarowania.